HALIRI
Promulgasaun Orsamentu Rektifikativu la Rektu?
Besik semana ida resin, hafoin haksesuk malu “la hun la dikin” iha Parlamentu Nasional, Orsamentu Rektifikativu (OR) hetan aprovasaun husi povu nia saseluk, ilustre deputado ho deputada sira. “La hun la dikin” tanba deputadu ho deputada sira nebe vota “contra” proposta ruma, barak la iha “hun (argumentu, edit.)” nebe forte no kle’an, no sira nebe vota a favor mos barak la iha “dikin (la ho intensaun di’ak, edit.) nebe furak ka nurak. Argumentu no intensaun nebe ita nia deputadu ho deputada sira hato’o, barak liu nakonu ho vingansa politika partidaria do que hafutar ho substansia interesse povu nian.
Iha parte seluk, membru governu sira mos iha sira nia aprezentasaun ho esplikasaun hatudu momos de’it governu Alianca Maioria Parlamentar, AMP, nia karakter “despesista” ka kanteen fakar osan. Orsamentu Rektifikativu governu AMP hetan aprovasaun husi Parlamentu Nasional, la’os tanba bazeia ba planu ezekusaun nebe di’ak, maibe tanba de’it natureza kompozisaun membru parlamentu. Katak, maski planu la iha, maibe tanba deputadu husi AMP mak maioritariamente domina parlamentu.
Bainhira ita akompanha debate parlamentu kona ba orsamentu, ita la’os kabun makili de’it tanba komik, maibe ita laran susar mos. Kabun makili tanba dala barak, ita hare ita nia deputadu ho deputada sira balun nia hahalok hanesan ema pailasu (badut, edit.) sira iha palku leten.Laran susar tanba orsamentu ho montante ida aas liu no barak tebes, hetan aprovasaun la ho justifikasaun nebe forte.
Hafoin hetan tiha aprovasaun husi Parlamentu Nasional, ita hanoin katak “pailasada (kebadutan, edit.) politika ne’e remata ona. Afinal, ita sei horon nafatin hahalok manobra husi ukun-na’in sira nian iha nivel nebe aas liu, iha gabinete Prezidente Republika nian. Liu husi kanal televizaun governu nian, TVTL, Prezidente Ramos Horta deklara katak, molok atu halo promulgasaun ba Orsamentu Rektifikativu nudar lei, nia sei husu Tribunal Rekursu atu fo avaliasaun tuir Konstituisaun hodi justifika Orsamentu Rektifikativu nia konstitusionalidade. Katak, bainhira Tribunal Rekursu sei fo nia hanoin, liu-liu kona ba ezistensia Fundos Estabilisacao Economica nebe halo parte Orsamentu Rektifikativu ne’e, Prezidente Republika seidauk bele promulga.
Maibe, hanesan ita hotu hatene katak, Tribunal Rekursu seidauk fo nia avaliasaun tuir pedidu Prezidente Republika nian, Jornal da Republica fo sai tiha ona Orsamentu Rektifikativu. Aneh bin ajaib! Atu estranhu ka ajaib, Prezidente Republika de’it mak bele esplika no klarifika kona ba konfuzaun ne’e. Buat nebe klaru tiha ona mak, Prezidente Ramos Horta sei hala’o vizita ba tasi-balu, governu AMP halo festa tiha ona iha Primeiro Ministro nia uma, Balibar, 8 Agosto kalan atu komemora aniversariu ba dala uluk (tinan ida, edit.) sira kaer ukun hodi sura sira nia susesu.
Prosesu promulgasaun Orsamentu Rektifikativu nebe estranhu ne’e, oras ne’e la’os de’it sai polemiku politik iha nivel nasional, maibe sai mos notisia ajensia notisioza internasional.
Partido opozisaun nebe lidera husi FRETILIN, kestiona maka’as prosesu promulgasaun Orsamentu Rektifikativu nebe kontradiz ho deklarasaun Prezidente Ramos Horta nian iha TVTL. Reportajem radio Australia ABC, konsidera promulgasaun Orsamentu Rektifikativu husi Prezidente Horta nudar “accident (kecelakaan, edit.)” ida. ABC reporta katak “East Timor President accidentally signed the Rectified Budget…”
Atu “accidentally (secara kecelakaan, edit.)” ka “coincidentally (secara kebetulan, edit.)”, ka tanba ta’uk (ketakutan, edit.) karik, publiku Timor-Leste iha direitu atu hetan esplikasaun, liu-liu esplikasaun husi Prezidente Ramos Horta. Prezidente Horta, bainhira fila husi tasi-balu, tenke klarifika ba publiku Timor-Leste, kona ba assunto ne’e. Tanba, nudar Xefe Estado, Dr. Ramos Horta iha obrigasaun atu satan povu nia interrese. Obrigasaun ne’e mak labele husik povu moris ho konfuzaun.
Prezidente Horta tenke esplika tansa mak nia tenke asina Orsamentu Rektifikativu iha nia Gabinete, maibe iha tempu hanesan halo pedidu ba Tribunal Rekursu atu fo avaliasaun. Tribunal Rekursu la’os grafika nasional (percetakan Negara, edit.). Tan ne’e, ita la fiar no sei labele fiar duni, bainhira staf Prezidente Horta simu ordem atu lori dokumentu Orsamentu ba Tribunal Rekursu, maibe lori fali ba percetakan Grafica Patria.
Ita hein katak, la’os tanba povu moris iha nakukun tan elektrisidade mate bebeik, ukun-na’in sira buka halo konfuzaun hodi obriga povu sai beik. Ita hatene katak Grafika Patria enerjia la mate hodi imprimi Jornal da Republica, maibe la’os ho ida ne’e, ita mos buka atu hamate fali povu nia direitu atu hetan esplikasaun nebe los kona ba assunto nebe relasiona ho sira nia moris. Atu los ka la los aban-bainrua, ita hatene ona katak prosesu promulgasaun Orsamentu Rektifikativu la rektu. Katak, la los.
Ho la deliberadamente (dengan sengaja, edit.) husik povu moris iha konfuzaun, ukun-na’in sira hametin liu tan povu nia fiar katak, nasaun ne’e la’os ema pailasu (badut, edit.) sira mak ukun. Maski psikolojikamente, ita presiza pailasu sira atu halibur no haksolok ita hodi labele stress bebeik tanba hahalok ukun-na’in balun nebe hanesan pailasu.
Promulgasaun Orsamentu Rektifikativu la Rektu?
Besik semana ida resin, hafoin haksesuk malu “la hun la dikin” iha Parlamentu Nasional, Orsamentu Rektifikativu (OR) hetan aprovasaun husi povu nia saseluk, ilustre deputado ho deputada sira. “La hun la dikin” tanba deputadu ho deputada sira nebe vota “contra” proposta ruma, barak la iha “hun (argumentu, edit.)” nebe forte no kle’an, no sira nebe vota a favor mos barak la iha “dikin (la ho intensaun di’ak, edit.) nebe furak ka nurak. Argumentu no intensaun nebe ita nia deputadu ho deputada sira hato’o, barak liu nakonu ho vingansa politika partidaria do que hafutar ho substansia interesse povu nian.
Iha parte seluk, membru governu sira mos iha sira nia aprezentasaun ho esplikasaun hatudu momos de’it governu Alianca Maioria Parlamentar, AMP, nia karakter “despesista” ka kanteen fakar osan. Orsamentu Rektifikativu governu AMP hetan aprovasaun husi Parlamentu Nasional, la’os tanba bazeia ba planu ezekusaun nebe di’ak, maibe tanba de’it natureza kompozisaun membru parlamentu. Katak, maski planu la iha, maibe tanba deputadu husi AMP mak maioritariamente domina parlamentu.
Bainhira ita akompanha debate parlamentu kona ba orsamentu, ita la’os kabun makili de’it tanba komik, maibe ita laran susar mos. Kabun makili tanba dala barak, ita hare ita nia deputadu ho deputada sira balun nia hahalok hanesan ema pailasu (badut, edit.) sira iha palku leten.Laran susar tanba orsamentu ho montante ida aas liu no barak tebes, hetan aprovasaun la ho justifikasaun nebe forte.
Hafoin hetan tiha aprovasaun husi Parlamentu Nasional, ita hanoin katak “pailasada (kebadutan, edit.) politika ne’e remata ona. Afinal, ita sei horon nafatin hahalok manobra husi ukun-na’in sira nian iha nivel nebe aas liu, iha gabinete Prezidente Republika nian. Liu husi kanal televizaun governu nian, TVTL, Prezidente Ramos Horta deklara katak, molok atu halo promulgasaun ba Orsamentu Rektifikativu nudar lei, nia sei husu Tribunal Rekursu atu fo avaliasaun tuir Konstituisaun hodi justifika Orsamentu Rektifikativu nia konstitusionalidade. Katak, bainhira Tribunal Rekursu sei fo nia hanoin, liu-liu kona ba ezistensia Fundos Estabilisacao Economica nebe halo parte Orsamentu Rektifikativu ne’e, Prezidente Republika seidauk bele promulga.
Maibe, hanesan ita hotu hatene katak, Tribunal Rekursu seidauk fo nia avaliasaun tuir pedidu Prezidente Republika nian, Jornal da Republica fo sai tiha ona Orsamentu Rektifikativu. Aneh bin ajaib! Atu estranhu ka ajaib, Prezidente Republika de’it mak bele esplika no klarifika kona ba konfuzaun ne’e. Buat nebe klaru tiha ona mak, Prezidente Ramos Horta sei hala’o vizita ba tasi-balu, governu AMP halo festa tiha ona iha Primeiro Ministro nia uma, Balibar, 8 Agosto kalan atu komemora aniversariu ba dala uluk (tinan ida, edit.) sira kaer ukun hodi sura sira nia susesu.
Prosesu promulgasaun Orsamentu Rektifikativu nebe estranhu ne’e, oras ne’e la’os de’it sai polemiku politik iha nivel nasional, maibe sai mos notisia ajensia notisioza internasional.
Partido opozisaun nebe lidera husi FRETILIN, kestiona maka’as prosesu promulgasaun Orsamentu Rektifikativu nebe kontradiz ho deklarasaun Prezidente Ramos Horta nian iha TVTL. Reportajem radio Australia ABC, konsidera promulgasaun Orsamentu Rektifikativu husi Prezidente Horta nudar “accident (kecelakaan, edit.)” ida. ABC reporta katak “East Timor President accidentally signed the Rectified Budget…”
Atu “accidentally (secara kecelakaan, edit.)” ka “coincidentally (secara kebetulan, edit.)”, ka tanba ta’uk (ketakutan, edit.) karik, publiku Timor-Leste iha direitu atu hetan esplikasaun, liu-liu esplikasaun husi Prezidente Ramos Horta. Prezidente Horta, bainhira fila husi tasi-balu, tenke klarifika ba publiku Timor-Leste, kona ba assunto ne’e. Tanba, nudar Xefe Estado, Dr. Ramos Horta iha obrigasaun atu satan povu nia interrese. Obrigasaun ne’e mak labele husik povu moris ho konfuzaun.
Prezidente Horta tenke esplika tansa mak nia tenke asina Orsamentu Rektifikativu iha nia Gabinete, maibe iha tempu hanesan halo pedidu ba Tribunal Rekursu atu fo avaliasaun. Tribunal Rekursu la’os grafika nasional (percetakan Negara, edit.). Tan ne’e, ita la fiar no sei labele fiar duni, bainhira staf Prezidente Horta simu ordem atu lori dokumentu Orsamentu ba Tribunal Rekursu, maibe lori fali ba percetakan Grafica Patria.
Ita hein katak, la’os tanba povu moris iha nakukun tan elektrisidade mate bebeik, ukun-na’in sira buka halo konfuzaun hodi obriga povu sai beik. Ita hatene katak Grafika Patria enerjia la mate hodi imprimi Jornal da Republica, maibe la’os ho ida ne’e, ita mos buka atu hamate fali povu nia direitu atu hetan esplikasaun nebe los kona ba assunto nebe relasiona ho sira nia moris. Atu los ka la los aban-bainrua, ita hatene ona katak prosesu promulgasaun Orsamentu Rektifikativu la rektu. Katak, la los.
Ho la deliberadamente (dengan sengaja, edit.) husik povu moris iha konfuzaun, ukun-na’in sira hametin liu tan povu nia fiar katak, nasaun ne’e la’os ema pailasu (badut, edit.) sira mak ukun. Maski psikolojikamente, ita presiza pailasu sira atu halibur no haksolok ita hodi labele stress bebeik tanba hahalok ukun-na’in balun nebe hanesan pailasu.
.gif)
No comments:
Post a Comment