Download Edisi tomak iha ne'e (1,2MB)Haliri
Deskulpa ho Injustisa
Karik liafuan nebe ita ema uza nudar rezultadu husi kreasaun (kreasi, edit.) ema nian, ita, liu-liu ema boot sira tenke agradese ba ema nebe hamosu liafuan “deskulpa.” Karik komponente sosiedade nebe la dun gosta ka la dun simpati ho liafuan ne’e make ma kiik no ki’ak sira. Liafuan “deskulpa” la dun tulun sira nia moris hanesan “deskulpa” tulun ema boot sira.
Imajina took, ulun boot no entidade hira mak matenek tebes uza liafuan “deskulpa” hodi taka krime boot nebe sira ka sira nia membru halo hasoru ema kiik. Imajina mos ema kiik no ki’ak hira mak uza liafuan ne’e ho fuan no laran, maibe sira uza ba dala ikus iha sira nia moris. Katak, maski sira husu deskulpa ho fuan no laran, maibe sira tenke mate nafatin, tanba la hetan perdaun husi ema nebe sira husu deskulpa ba.
Iha Timor, ita hotu hatene oin sa liafuan “deskulpa” nia folin baratu tebes ba ulunboot no ukun-na’in sira, maibe sai karun la halimar ba povu kiik no ema ki’ak. Iha Timor, liafuan “deskulpa” bele sai baratu tebes to’o hakanek ema nia fuan. Dala ruma mos sai karun la halimar to’o hametan (mengelapkan, edit.) ema nia konsiensia.
Ukun-na’in sira iha Timor ho fasil tebes fo perdaun ba eis-jeneral militar Indonesia sira nia krime hasoru povu kiik iha Timor, maski eis-jeneral sira ne’e to’o ohin loron seidauk husu deskulpa ba publik Timor kona ba sira nia hahalok aat hasoru povu Timor-Leste durante tinan 25 nia laran.
Ejistensia no utilidade liafuan “deskulpa” hamosu mos injustisa ba ema kiik no mukit sira. La’os iha Timor-Leste de’it, maibe iha mundu tomak. Injustisa tanba liafuan “deskulpa” so iha nia sentidu loloos bainhira ema boot sira mak uza, maski ema boot sira ne’e uza la ho fuan. Injustisa tanba ulun-boot sira uza liafuan “deskulpa” ne’e ba ema kiik no mukit iha tempu nebe sala, la justu no la tuir ema kiik sira nia hakarak.
Ezemplu uza liafuan “deskulpa” ho matenek bele hare oin sa Vaticano nia esperiensia. Nudar saseluk Kreda Kristu nian nebe hanorin nia emar atu hadomi no fo perdoa malu 70 dala 7, Vaticano iha nia istoria, sai tiha entidade nebe “ten-to’os” ba liafuan deskulpa.
Presiza tinan atus mak Vaticano foin husu deskulpa ba Galileo Galilei, matenek nebe hamosu teoria kontra hanoin Vaticano nian, nebe sala, kona ba relasaun loron ho planeta seluk. Vaticano presiza tinan 2000 resin atu retira malisan nebe nia fo ba ema judeu sira tanba hedi Jesus iha cruz to’o mate.
Tinan ne’e, hafoin liu tiha tinan 4 ka 5 nia laran, Vaticano foin publikamente husu deskulpa ba mutun (vitima, edit.) abuzu seksual nebe involve padre sira. Foin dadaun, iha nia vizita mai Australia atu komemora loron mundial juventude nian, eventu internasional nebe ita nia Prezidente Ramos Horta ho reprezentante uma kreda katolik balun tuir, Amo Papa Bento XVI, dala ida tan husu deskulpa ba mutun abuzu seksual nebe padre sira halo.
Hahalok Papa Bento XVI ho nia antesessor, Papa Joao Paulo II, la’os de’it ezemplar, maibe konsegue hametin fali Vaticano nia naran iha aspektu balun. Maski pedidu deskulpa sira ne’e sai ho motivasaun politika, maibe ema barak konsidera Papa Joao Paulo II, nudar renovador aten-barani ida. Bento XVI hatutan dadaun hahalok ne’e.
Infelizmente, hahalok ezemplar ne’e mosu de’it husi ulun boot Vaticano nian, la’os direktamente husi padre perpetrador abuzu seksual sira ne’e. Iha Estados Unidos da America, Reino Unido ka Australia, ita bele hare oin sa padre perpetrador abuzu seksual ne’e enfrenta prosesu judicial no balun tenke selu multa ba mutun sira.
Maibe, rai balun nebe sosiedade nia hanoin sei taka metin ho doutrina pra-Konsiliu Vaticano II, hanesan mos Timor-Leste, esperansa mutun sira atu hetan deskulpa husi padre sira nebe involve iha pratika abuzu seksual, tenke hein tan tempu balun.
Sosiedade sira ne’e, sei moris ho hanorin relijiaun nebe hateten katak padre ho madre sira ne’e la’os de’it “the untouchables (ema ida labele book, edit.)”, maibe “impecables (ema nebe labele halo sala, edit.).” Tan ne’e, maski publiku (sarani sira, edit.) hatene hela kona ba padre sira ne’e, maibe la barani atu ko’alia sai. Aat liu tan tauk nebe sarani sira iha ne’e mos dala ruma la lojiku. Sarani sira la’os ta’uk padre sira ne’e, maibe ta’uk fali “ahi inferno” nian.
Ita hein katak, espiritu aten-barani, Papa Joao Paulo II, nebe nia estatua hamriik aas los iha Tasi-Tolu, no Papa Bento XVI, nebe tuir plano sei mai vizita Timor-Leste, sei suli mos iha padre sira nebe haknaar iha sosiedade hanesan Timor-Leste. Atu nune’e, bainhira sira halo krime sosial, la presiza hein tinan ba tinan to’o Amo Papa mai husi Roma mak husu deskulpa ba mutun sira.
Ita mos hein katak, padre ho madre sira la’os barani de’it hanorin ema seluk, maibe barani mos responsabiliza ba sira nia hahalok rasik. La’os atu ordena sai padre ka madre mundo tomak hatene, maibe bainhira halo sala, buka taka mutun no mundu nia ibun ho ameasa “ahi inferno.” Sa tan taka de’it ho liafuan “deskulpa.” La barani husu deskulpa, oin sae ma bele perdua 70 dala 7?
Deskulpa ho Injustisa
Karik liafuan nebe ita ema uza nudar rezultadu husi kreasaun (kreasi, edit.) ema nian, ita, liu-liu ema boot sira tenke agradese ba ema nebe hamosu liafuan “deskulpa.” Karik komponente sosiedade nebe la dun gosta ka la dun simpati ho liafuan ne’e make ma kiik no ki’ak sira. Liafuan “deskulpa” la dun tulun sira nia moris hanesan “deskulpa” tulun ema boot sira.
Imajina took, ulun boot no entidade hira mak matenek tebes uza liafuan “deskulpa” hodi taka krime boot nebe sira ka sira nia membru halo hasoru ema kiik. Imajina mos ema kiik no ki’ak hira mak uza liafuan ne’e ho fuan no laran, maibe sira uza ba dala ikus iha sira nia moris. Katak, maski sira husu deskulpa ho fuan no laran, maibe sira tenke mate nafatin, tanba la hetan perdaun husi ema nebe sira husu deskulpa ba.
Iha Timor, ita hotu hatene oin sa liafuan “deskulpa” nia folin baratu tebes ba ulunboot no ukun-na’in sira, maibe sai karun la halimar ba povu kiik no ema ki’ak. Iha Timor, liafuan “deskulpa” bele sai baratu tebes to’o hakanek ema nia fuan. Dala ruma mos sai karun la halimar to’o hametan (mengelapkan, edit.) ema nia konsiensia.
Ukun-na’in sira iha Timor ho fasil tebes fo perdaun ba eis-jeneral militar Indonesia sira nia krime hasoru povu kiik iha Timor, maski eis-jeneral sira ne’e to’o ohin loron seidauk husu deskulpa ba publik Timor kona ba sira nia hahalok aat hasoru povu Timor-Leste durante tinan 25 nia laran.
Ejistensia no utilidade liafuan “deskulpa” hamosu mos injustisa ba ema kiik no mukit sira. La’os iha Timor-Leste de’it, maibe iha mundu tomak. Injustisa tanba liafuan “deskulpa” so iha nia sentidu loloos bainhira ema boot sira mak uza, maski ema boot sira ne’e uza la ho fuan. Injustisa tanba ulun-boot sira uza liafuan “deskulpa” ne’e ba ema kiik no mukit iha tempu nebe sala, la justu no la tuir ema kiik sira nia hakarak.
Ezemplu uza liafuan “deskulpa” ho matenek bele hare oin sa Vaticano nia esperiensia. Nudar saseluk Kreda Kristu nian nebe hanorin nia emar atu hadomi no fo perdoa malu 70 dala 7, Vaticano iha nia istoria, sai tiha entidade nebe “ten-to’os” ba liafuan deskulpa.
Presiza tinan atus mak Vaticano foin husu deskulpa ba Galileo Galilei, matenek nebe hamosu teoria kontra hanoin Vaticano nian, nebe sala, kona ba relasaun loron ho planeta seluk. Vaticano presiza tinan 2000 resin atu retira malisan nebe nia fo ba ema judeu sira tanba hedi Jesus iha cruz to’o mate.
Tinan ne’e, hafoin liu tiha tinan 4 ka 5 nia laran, Vaticano foin publikamente husu deskulpa ba mutun (vitima, edit.) abuzu seksual nebe involve padre sira. Foin dadaun, iha nia vizita mai Australia atu komemora loron mundial juventude nian, eventu internasional nebe ita nia Prezidente Ramos Horta ho reprezentante uma kreda katolik balun tuir, Amo Papa Bento XVI, dala ida tan husu deskulpa ba mutun abuzu seksual nebe padre sira halo.
Hahalok Papa Bento XVI ho nia antesessor, Papa Joao Paulo II, la’os de’it ezemplar, maibe konsegue hametin fali Vaticano nia naran iha aspektu balun. Maski pedidu deskulpa sira ne’e sai ho motivasaun politika, maibe ema barak konsidera Papa Joao Paulo II, nudar renovador aten-barani ida. Bento XVI hatutan dadaun hahalok ne’e.
Infelizmente, hahalok ezemplar ne’e mosu de’it husi ulun boot Vaticano nian, la’os direktamente husi padre perpetrador abuzu seksual sira ne’e. Iha Estados Unidos da America, Reino Unido ka Australia, ita bele hare oin sa padre perpetrador abuzu seksual ne’e enfrenta prosesu judicial no balun tenke selu multa ba mutun sira.
Maibe, rai balun nebe sosiedade nia hanoin sei taka metin ho doutrina pra-Konsiliu Vaticano II, hanesan mos Timor-Leste, esperansa mutun sira atu hetan deskulpa husi padre sira nebe involve iha pratika abuzu seksual, tenke hein tan tempu balun.
Sosiedade sira ne’e, sei moris ho hanorin relijiaun nebe hateten katak padre ho madre sira ne’e la’os de’it “the untouchables (ema ida labele book, edit.)”, maibe “impecables (ema nebe labele halo sala, edit.).” Tan ne’e, maski publiku (sarani sira, edit.) hatene hela kona ba padre sira ne’e, maibe la barani atu ko’alia sai. Aat liu tan tauk nebe sarani sira iha ne’e mos dala ruma la lojiku. Sarani sira la’os ta’uk padre sira ne’e, maibe ta’uk fali “ahi inferno” nian.
Ita hein katak, espiritu aten-barani, Papa Joao Paulo II, nebe nia estatua hamriik aas los iha Tasi-Tolu, no Papa Bento XVI, nebe tuir plano sei mai vizita Timor-Leste, sei suli mos iha padre sira nebe haknaar iha sosiedade hanesan Timor-Leste. Atu nune’e, bainhira sira halo krime sosial, la presiza hein tinan ba tinan to’o Amo Papa mai husi Roma mak husu deskulpa ba mutun sira.
Ita mos hein katak, padre ho madre sira la’os barani de’it hanorin ema seluk, maibe barani mos responsabiliza ba sira nia hahalok rasik. La’os atu ordena sai padre ka madre mundo tomak hatene, maibe bainhira halo sala, buka taka mutun no mundu nia ibun ho ameasa “ahi inferno.” Sa tan taka de’it ho liafuan “deskulpa.” La barani husu deskulpa, oin sae ma bele perdua 70 dala 7?
.gif)
No comments:
Post a Comment