Prosesu kapturasaun estudante sira ne’e hatudu momoos ba ita, ita nia politiku-na’in sira ninia bosok-ten. Iha kampanya atu kaer ukun, sira proklama atu defende diferensa hanoin, satan liberdade ema nian atu ko’alia. Maibe, kaer tiha ukun, sira nia hahalok hatudu liu karakter ema ditador nian. Proklama-an nudar demokratiku, maibe hahalok ema ditador.
Ema demokratiku tenke hahi liberdade ema nian atu hanoin no ko’alia. Liberdade atu kritika. Ema demokratiku la’os ema nebe alerjiku ba kritika ka demonstrasaun. Ema nebe alerjiku ba kritika maibe kontinua proklama-an nudar demokratiku, ne’e ema hipokrita ka iha lian Indonesia hateten munafik. Ba sira, demokrasia ka liberdade, serve de’it nudar kortina atu taka sira nia karakter otoritariu. Sira uza liafuan sira ne’e nudar kapote atu falu sira nia hahalok ditador.
Kapturasaun estudante sira foin lalais, fo mensajem politika ida klaru husi governu Alianca Maioria Parlamentar ba publiku Timor-Leste, katak demonstrasaun ne’e hahalok ida nebe sala. Ba Prezidente Parlamento Nasional, Fernando “La Sama” de Araujo, desizaun atu hola kareta luxu ba nia ho nia membru na’in 64, mak los liu no tenke los duni. Tanba ne’e, nia la iha opsaun politika seluk atu enfrenta protestu husi estudante sira hasoru desizaun orgaun estado nebe nia lidera. Unika opsaun nebe nia iha mak husik polisia tama ba universidade atu kaer estudante sira nebe halo protestu.
Kapturasaun estudante sira sai mos surpreza politika ida ba publiku. Surpreza la’os tanba deklarasaun Ministro Edukasaun, Dr. Joao Cancio Freitas, nebe hanesan loloos ditador Indonesia Soeharto nia ministro ka jeneral sira uluk nia deklarasaun bainhira estudante sira halo demonstrasaun hasoru politika orde baru. Kebebasan yang bertang-gungjawab.
Surpreza politika ne’e mak realidade katak, kapturasaun estudante sira ne’e mosu iha periudo governasaun nebe figura politika importante 2 involve iha laran nudar ulun-boot. Xanana Gusmao nudar Primeiro Ministro no Fernando “La Sama” nudar Prezidente Parlamentu.
Xanana Gusmao ho La Sama, figura politika 2 nebe durante periodu rezistensia, la’os de’it besik, maibe hamutuk ho jovem no estudante sira hodi hakilar loke hirus-matan hasoru militar Indonesia. Ema hotu hatene, La Sama hetan kastigu tinan 9 husi rejime Indonesia tan organiza demonstrasaun hasoru politika rejime Soeharto kona ba Timor.
Ohin-loron, hafoin kaer tiha ukun, ba dala uluk figura 2 ne’e mak publikamente konsente kapturasaun ba estudante tan de’it halo demonstrasaun. Bele dehan, demonstrasaun nebe La Sama organiza iha tempo ne’eba ho demonstrasaun nebe estudante sira halo foin lalais nia objektivu la hanesan, maibe iha kontekstu direito ba liberdade ekspresaun, hanesan de’it. Demonstrasaun pasifika kontra desizaun ka ezekusaun politika ida nebe la tuir povu nia aspirasaun.
Surpreza boot liu tan, tanba iha tinan 2 kotuk, Xanana ho La Sama la’os hatudu-an de’it maibe proklama-an nudar defensor prinsipiu demokrasia nian hodi organiza demons-trasaun hasoru governu Fretilin nebe tuir sira na’in 2, iha tendensia atu hamosu ditadura, maibe kaer tiha ukun hatama fali estudante sira ba kadeia tan halo demonstrasaun.
Governu Fretilin nebe, tuir Xanana ho La Sama, iha tendensia atu hamosu ditadura ne’e, durante ukun besik tinan 5, maski hetan demonstrasaun bar-barak hasoru nia politika, to’o loron nebe Fretilin husik ukun, o possivel governo ditador ne’e seidauk hatama ema ida ba kadeia tan halo demonstrasaun.
Demonstrasaun husi grupo eis-Komandante Cornelio “L-7” Gama, demonstrasaun hierarkia igreja katolika nebe dura loron 19, tuir mai demonstrasaun nebe Xanana ho La Sama rasik suporta iha 2006 atu hatun governu Fretilin. To’o demonstrasaun ramata, la iha ema ida mak tama kadeia, maski demonstrante sira hakilar ho liafuan insultu no tolok Primeiro Ministro momentu ne’eba, Dr. Mari Alkatiri.
Atu los ka sala iha loron oin mai, estudante na’in 30 resin ne’e sei la haluha sa ida mak Xanana ho La Sama nia governu halo. Iha loron oin mai, Xanana ho La Sama nia naran, la’os de’it hakerek iha estudante sira ne’e nia diario, maibe sei sai referensia mos ba estudante sira atu luta nafatin ba autonomia kampus no ba interesse publiku. Luta nebe Xanana ho La Sama uluk hanorin hela, maibe agora viola.
Lisaun importante ba ita hotu, liu-liu ba estudante sira: kadeira ukun la’os halo ema tolan kaben de’it, maibe halo ema lambe kaben mos.
.gif)
No comments:
Post a Comment