Kla'ak Semanal Edisaun 18 (8 Juñu 2008)

Download Edisaun tomak iha ne'e (1MB)

Haliri
Moe Boot ka Moe Laiha?
Si’ik to’ok! Ba rai ida, ne’ebé konsideradu hanesan ki’ak liu iha mundu, povu moris ho menus de $1 loron ida, balu sei hela nafatin iha lona okos, krize ai-han aperta, ho problema polítika-sosiál ne’ebé bele doko rai ne’e to’o monu, saida maka ninia reprezentante sira halo atu hadi’a nasaun ne’e? Sira sosa Toyota Land Cruiser Prado ho folin besik $35,000 ba membru parlamentu ida-ida! Ida ne’e maka ita nia reprezentante sira deside iha Uma Fukun.

Ida ne’e ema bolu eskándalu ka moe-boot iha rai barak. Rai barak ne’ebé riku mós ema sei la hanoin to’o desizaun ida hanesan ne’e. Ba rai ki’ak terseiru mundu sira buat sira hanesan ne’e normál fali? Karik mentalidade terseiru-mundista nian maka lanu hotu ona Timor-oan sira? Até ita-nia reprezentante sira mós laiha ona moe atu fó prezente ba malu ho povu-nia kustu? Entaun ida ne’e la’ós moe boot maibé moe laiha!

Imajina. Osan $35.000 atu sosa Toyota Prado ida bele selu ema na’in hira bá servisu? Bele halo uma hira ba IDP sira ne’ebé oras ne’e hakarak fila fali ba sira-nia fatin? Bele hadi’a eskola hira? Bele sosa foos karón hira ba populasaun iha Ataúro?

Deskulpa! Ita haluhan tiha. Membru parlamentu sira mós tenke iha netik “dignidade” ho “importánsia” nu’udár reprezentante povu nian. Membru parlamentu tenke iha karreta luxu tanba sira nia pozisaun importante. Keta ho karreta luxu no goza ho moris di’ak maka sira bele rezolve povu nia problema tomak karik? Sira presiza Toyota Prado di’ak ida atu fó netik konfortu (kenyamanan) bainhira sira dezloka ba foho atu hare “sira-nia povu”. Iha dalan ibun, Toyota Prado ho vidru metan no AC malirin sei haketak sira hosi povu ne’ebé sira reprezenta tanba sira tenke proteje sira-nia “dignidade” ho “importánsia”. La kleur kala Toyota Prado maka sei vizita dezlokadu sira, ne’ebé ohin haloot lona iha kampu IDP hodi harii fali lona iha fatin-seluk, hodi lori lian-murak ba sira. Tebes duni, rai-manas ho rai-rahun la’ós fatin ho dignidade ba deputadu sira ne’ebé mesak ema importante de’it.

Ikus ne’e de’it karreta estadu nian la’o namkari tun-sa’e iha Dili laran barak liu fali karreta pribadi. Kuitadu. Iha Domingu ho loron-santu mós funsionáriu sira ne’e badinas nafatin hodi hala’o servisu tanba ne’e maka sira semo bá-mai ho karreta plat G. Até sira nia família tomak mós tuir hotu sira bá servisu. Sá tan sira halo sira nia servisu iha tasi-ibun durante pikiník. Kuandu Toyota Prado sira ne’e mai hotu, 65 totál, Dili laran kala sei sai hanesan sidade boot ida hanesan Singapura ka Sydney. Karreta lakan-nabilan sei tun-sa’e entre mizéria ne’ebé maka hanesan moris loron-loron ba povu baibain. Señór deputadu sira sei mantén sira-nia “dignidade” ho “importánsia” hodi tau sira nia an diferente hosi povu ki’ik-kiak. Dili sei sai fatin ba Pajero ho Prado de’it, ba ema boot ho “dignidade” no “importánsia” hanesan na’i-ulun reprezentante sira.

Depois ita husu tansá maka MCC (Milleniu Challenge Coorporation) sei laran rua-rua atu fó osan compact mai ita? Haree de’it ba indikadór ne’ebé foin daudauk MCC publika. Iha tinan 2006, iha governu anteriór, Timor-Leste hetan marka verde iha kontrolu ba korrupsaun, ne’e katak livre hosi korrupsaun. Iha tinan 2008, MCC fó marka mean ba governu ida ne’e tanba korrupsaun ne’ebé aas. Ho karreta 65 ne’e, governante sira la na’ok de’it ona hosi kotuk maibé na’ok tan hosi oin hodi uza sira-nia “maioria parlamentár” atu fó karreta luxu ba sira nia an rasik.

Primeiru Ministru AMP, Señór Xanana Gusmão, deklara katak tinan ne’e sai tinan ba reforma. Kala reforma maka mai duni ona ne’e. Reforma uluk ba na’i-ulun sira. Fó lai “dignidade” ho “importánsia” ba sira, depois maka sei halo fali reforma ba povu ne’ebé sira reprezenta. Ita hein katak bainhira reprezentante povu nian ne’e hetan ona moris di’ak, sira sei hanoin hodi halo netik buat ruma ba povu ne’ebé sira reprezenta. Sira sei reforma netik povu ki’ik sira hodi fó mós dignidade ho importánsia ba sira. Ka, reprezentante sira sei buka moris di’ak de’it no haluhan tiha susar ne’ebé sira nia povu hetan? Si’ik to’ok ba?

Download Edisaun tomak iha ne'e (1MB)