Kla'ak Semanal Edisaun 19 (19 Juñu 2008)

Download Edisaun tomak iha ne'e (1MB)

Haliri
Vitória ba Estudante Timor-Leste.
Toyota Prado Sama Deputadu AMP!
Loron 12 fulan Juñu marka loron istóriku ida ba Timor-Leste. Movimentu estudante nian sai hanesan diman-tutun hodi lidera povu hasoru ukun-na’in sira, ne’ebé halo polítika la korresponde ho nesesidade povu nian. Disatisfasaun populár hasoru deputadu AMP ne’ebé hakarak sosa karreta luxu ba sira-nia an, hotu ho demo loron-tolu hodi obriga AMP dada filafali desizaun ne’e. Estudante sira halibur hamutuk presaun hosi sektór oioin iha sosiedade laran, hosi partidu opozisaun, mídia, NGO, grupu foin-sa’e, igreja ho grupu sosiedade sivíl sira seluk, hodi dezafia desizaun ne’e. To’o ikus deputadu sira hosi aliansa maioria rende duni, hodi dada filafali desizaun atu sosa karreta luxu. Ne’e vitória ida ba movimentu estudante nian no ba povu Timor-Leste tomak.

Ita tenke basa liman ba estudante sira, ne’ebé lakohi tuur nonook bainhira sira haree injustisa. Sira hatudu katak ho determinasaun uitoan, foho mós sira bele muda, tasi mós sira bele fera, maioria parlamentár mós tenke hakru’uk. Se estudante sira bele halo demo hasoru deputadu sira tanba karreta hirak ne’e, saida tan maka sira bele halo? Resposta maka, se deputadu sira fiskaliza governu nia lala’ok, sosiedade sivíl maka tenke fiskaliza deputadu sira. Estudante sira loke uluk ona dalan hodi hatudu katak sira iha “podér atu veto” buat ne’ebé parlamentu deside. Entaun, karik sei iha mós asaun hasoru korrupsaun aas ne’ebé buras iha governu AMP laran? Se povu sisi hahán maka ofisiál governu AMP sibuk hamahar fali sira-nia bolsu? Halo mós asaun hasoru tentativa atu fa’an rai ba ema li’ur bainhira rai atu kuda ai-han ba povu mós laiha. Halo mós asaun hodi ejije justisa ba ukun-na’in sira, katak hotu-hotu tenke hakru’uk ba justisa? Ita tenke ejije istória loloos kona-ba atake hasoru Xefe de Estadu, Prezidente Ramos-Horta iha fulan Fevereiru ne’e, no mós autór loloos ba krize tinan 2006. Sosiedade sivíl iha knaar boot atu halo atu fiskaliza no kontrola ukun-na’in sira bainhira sira ho sira laiha vontade atu fiskaliza malu.

Movimentu estudante ne’e hahú ona momentum ida atu marka estudante sira nia prezensa hanesan katalizadór ba mudansa ka reforma. Ida ne’e vitória ki’ik ida ba vitória importante sira seluk ne’ebé atu mai. Estudante sira iha Indonézia kaer papél importante hodi hamonu ditadór Suharto, ida ne’e fó lisaun barak ba ita hotu, liu-liu ba estudante sira. Estudante Timor-Leste nian tenke kontinua nafatin ho momentum ida ne’e hodi kestiona nafatin buat ne’ebé maka sira haree la loos. Sira bele sai matan ho tilun atu tutan povu ki’ik sira nia kbiit hodi asegura katak ukun-na’in sira serve duni interese povu nian la’ós sira nia an rasik.

Ikus mai, saida maka ita bele hatete kona-ba deputadu aliansa maioria? Ita basa liman ba sira tanba to’o ikus sira hetan duni o bom senso hodi haree katak sira-nia kadeira importante liu Toyota Prado. Deputadu sira rende tanba sira lakohi lakon kadeira. Karik sira ulun moruk atu sosa duni karreta luxu ne’e ba sira-nia an maka sira lalika mehi tan atu ukun to’o 2012. Insidente ne’e hatudu karákter reprezentante povu nian ne’ebé povu tomak fó fiar atu reprezenta povu-nia interese, maibé, to’o ikus buka habokur an fali. Bainhira povu sisi hahán no deputadu sira sisi fali karreta luxu ba nia an, ne’e ita bolu saida? Deputadu sira halo fali Uma Fukun hanesan fatin atu hetan benefísiu ba ninia an rasik. Ohin sira sisi karreta ho laptop, aban fali saida? Se nune’e, sé maka lakohi sai deputadu?

Depois sira defende karreta 65 ne’e mate-mean. Lójika iha ne’ebé atu fó karreta luxu ba malu iha tempu ida povu ne’ebé fó mandatu ba sira dada-iis hela tanba sasán folin karun, ai-han menus no presu mina-rai sa’e to’o lalehan? Razaun saida loos maka Prezidente Parlamentu, Sr. Fernando Lasama defende metin katak karreta ne’e deputadu sira-nia direitu hodi bolu tan estudante sira beik-teen no laiha kapasidade intelektuál? Vise Prezidente Parlamentu, Dr. Vicente Guterres defende to’o matan-fuan atu naklosu sala-sala iha TVTL kona-ba desizaun ida ne’e? Vise Primeiru Ministru José Luis Guterres defende desizaun ne’e hodi dehan katak povu lakohi deputadu sira halo servisu. Aduh! Entaun lalika fó Toyota Prado de’it, fó mós Grand Piano ba deputadu ida-idak, keta nune’e sira sei servisu di’ak liután?

Sorte! Se movimentu estudante ne’e la mosu, ita la hatene loos, keta la’ós karreta luxu de’it karik? Loron ida maka deputadu ho ukun-na’in sira sei moris iha luxu maibé tau fali povu ba lixu. Ohin, infelizmente ba deputadu sira, Toyota Land Cruise Prado halai sala sama fali nia na’in to’o mate. Aban ita la hatene. Maibé salut nafatin ba estudante sira. Viva Estudante Timor-Leste!

Download Edisaun tomak iha ne'e (1MB)