Grupu Haksesuk Kla'ak (Discussion Group)

Subscribe ba Kla'ak Online
Email:
Vizita grupu ne'e

13 March 2008

(HALIRI): 8 Marsu: Loron Festa ka Tempo Alerta?

8 Marsu tinan-tinan sai loron espesial ba feto sira iha mundu tomak. Iha loron ne'e, feto sira iha mundu tomak, inklui iha Timor, liu-liu sira nebe luta ba direito no igualdade feto, komemora loron ne'e nudar Loron Internasional Feto nian.

8 Marsu sai loron espesial ba feto sira la'os nudar prezente ida husi humanidade atu fo honra ba knaar no papel feto nian nebe fo kontribuisaun ba avansu no dezenvolvimentu humanidade nian. 8 de Marsu sai loron espesial tanba luta feto nian rasik hasoru injustisa nebe kultura humanidade halo hasoru sira. Kultura patriarki no feodalista. Kultura nebe obriga ema haree mundu ho mane nia matan de'it. Kultura nebe fo de'it valor ba mane sira nudar determinador humanidade nia nia hun no nia rohan.

Kultura nebe la'os haneban de'it feto sira nia moris, maibe mos atu haluha tiha feto nia papel importante no kontribuisaun inalienavel nebe durante ne'e haburas no hafutar moris humanidade nian rasik.

Konyesimentu nebe era renaisensa lori mai no mudansa sosial nebe revolusaun hahoris, la muda feto sira nia pozisaun nudar "objecto" ka "mutun" istoria humanidade nian. Misteriu redensaun ka salvasaun nebe relijiaun oin-oin haklaken iha mundu rai-klaran haburas liu tan kultura partriaki no feodal nebe mane sira hari ona. Naran furak sira nebe relijiaun sira ne'e temi iha sira nia livru santo, hanesan Eva, Maria, Fatima, Delila, Isabel ka Maesaroh natoon de'it atu hafutar lian murak no kmanek nebe relijiaun sira ne'e haklaken, maibe la iha kbiit atu soi feto sira husi terus.

Maski luta hasoru kultura patriarki nebe haneban feto sira hahu kle'ur tebes ona, maibe kultura ne'e nia abut sei da'et metin iha sosiedade moderna nia moris, no sei buras nafatin iha rejime demokratiku barak nia leet.

Husi tempo Clara Zetkin iha Alemanha no Alexandra Kollontai iha Rusia to'o tempo Corazon Aquino iha Felipina no Aung Sang Suu Kyi iha Birmania, kultura patriaki ne'e sei kontinua hamriik metin nafatin hanesan templo Jerusalem no monumentu Piramida iha Egipto.

Iha Timor, hahu husi tempo Rosa "Muki" Bonaparte ho nia maluk sira to'o ohin loron, ita bele dehan, hamosu mudansa balun ona. Infelizmente, mudansa sira ne'e seidauk natoon atu halakon kultura patriarki nebe la'os hada'et de'it ema timor nia kakutak, maibe haksumik-an tama to'o ema timor, inklui feto sira, nia dolen. 

Bazeia ba realidade katak iha Timor, kultura patriarki no feodal nia abut sei forte hela iha ita nia sosiedade, mosu pergunta fundamental ida nebe ita hotu, liu-liu maluk feto sira, atu hatan. Pergunta kona ba esensia komemorasaun Loron Internasional Feto nian: 8 Marsu loron atu komemora suksesu politiku nebe feto sira hetan ona, ka atu alerta kona ba sasidik sosio-kultural nebe sei sadik feto sira nia luta ba justisa no igualdade?

Ita hotu sai sasin oin sa ita nia feto-maluk sira komemora loron 8 Marsu. Maski serimonia komemorasaun ne'e eskluzivu no elit uitoan, maibe la dun hetan kobertura nebe maksimu husi media nasional sira. Headline notisia media nasional sira nakonu liu ho notisia kona operasaun konjunta "Halibur" hasoru grupu armadu Salsinha du ke aktividade sira nebe grupo feto sira halo atu komemora loron importante ne'e.

Husi kobertura nebe media nasional sira halo kona ba komemorasaun nebe la'o iha fatin sira hanesan Salaun Delta Nova no Jinaziu GMT, fo impresaun seolah-olah feto nia luta ba justisa no igualdade iha timor besik alkansa ona.

Tema komemorasaun 8 Marsu 2008, ko'alia liu kona ba investimentu ba feto ho labarik. Ida ne'e fo impresaun katak obstakulu feto nia luta ba justisa no igualdade mak osan, la'os valor ka mitos kultural no relijioza nebe hametin konseitu patriarki.

Konseitu nebe sai kredo sosial ona iha Timor, katak "mane hakat luan, feto hakat klo'ot". Kredo nebe hanorin katak hahalok krime nebe mane halo hasoru feto hanesan "bikan ho kanuru kona malu".

8 Marsu tenke sai nafatin loron Alerta ba luta feto nian. La'os loron festa selebridade nian. 8 Marsu rezultadu husi movimento sosial feto nian. La'os festa atu kahe tais ka tara aifunan ba mane sira nia kakorok.

Se lae, 8 Marsu nia signifkadu hanesan mos 8 Dezembru ka 15 Agostu. Loron atu harohan. Atu harohan, ita hotu hatene ona: tenke hakne'ak. Tenke nonok. Parabens ba feto sira!

No comments: