Grupu Haksesuk Kla'ak (Discussion Group)

Subscribe ba Kla'ak Online
Email:
Vizita grupu ne'e

24 April 2008

Hodi Naran Estado de Sitio, Oho Populasaun Sivil, Hamaus Salsinha

efrem dos ANJOS
Opersaun konjunta kontinua lao iha distrito Weste, inisiativa prinsipal husi operasaun ne'e atu buka tuir grupu rebeldes ne'ebe ho armas sanulu resin hat. Operasaun psikologika ne'e sedauk kaer Salsinha maibe hamate povu sivil ida. Ba operasaun ne'e komandu konjunta koloka ona forsa husi F-FDTL ho PNTL hamutuk ema 1041, no gasta ona osan hamutuk $ 450.000 dolar.

Numeru forsa ne'ebe halo operasaun boot liu dala sanulu husi grupo Gastão Salsinha, tuir identifikasaun husi komando konjunta membrus ne'ebe hola parte hanesan grupu Gastao Salsinha iha ailaran mak hanesan Agapito Madeira, Januario Pabu, Julio Guterres, jose Gomes, Joao Martins, Antonino Maia, Marselo Caitano, Jose da Costa, Gilberto, Ijido. Grupu rebeldes sira ne'e iha armas sanulu resin hat (kilat 14), AK 33.

Iha sorumutuk ho joventude sira iha sub distritu Maubesi ne'ebe partisipa iha paskoa joven, 5/4/08, Tanente Kolonel Filomeno Paixao hateten katak operasaun psikologika ho objetivu promove voluntariu ba rebeldes sira atu entrega an hodi lao ba prosesu justisa. "hanesan imi hotu hatene operasaun durante ne'e ita halao barak desde dia 14/2 halo operasaun speremental iha Kamea, pois halo haleun Dili, ba halo fali iha Lekidoe, Remesio, mai to'o besik Aileu pois de ida ne'e ita halo Liquisa nian, sae ba Bobonaro, Balibo, e agora ita nia konsentrasaun fokus hotu ba Ermera", Operasaun ne'ebe halao iha Distritu Ermera fahe tuir kompania hat: Zona A iha Hatolia ho Vila Maria, Zona B iha Lauana ho Fatu Berliku, Zona C Lur ba, Aikudus, Marobo, Zona D iha Liquisa. E mos iha kompania sira husi UIR, Task Force, no PM, ne'ebe halo operasaun iha Dili."

Aporveita prezensa joven barak ne'ebe mai husi distritu sanulu resin tolu no hetan partisipasaun husi Bispo dioseze Dili dom Alberto Ricardo, Padre ho madre sira, komandu opersaun kunjunta relata atividade opersaun ne'ebe sira halao iha teretoriu Timor-Leste, no afirma katak operasoens psikologika importante tebtebes ba iha komandu konjunta, na medida aprosimasaun ba forsa rebelde, aprosimasaun ida ne'ebe labele tiru, buka deit halo nusa konvense tun mai (intrega an ba autoridade). Alende ida ne'e aprosimasaun komandu konjunta mos kria kondisaun atu halo nusa bele manan konfiansa husi populasaun, petisionariu.

Paixao salenta liu tan katak, opersaun ne'e sei esforsu makas atu labele iha kilat musan ida mak tarutu. Maibe buat ne'ebe nia kolia iha leten, iha terenu koalia oin seluk, hanoin atu hamaus rebeldes no evita kilat musan tarutu, maibe parte seluk bala musan premeiru durante operasaun ne'e lao hamete kedas ema sivil ida hosi suku Rairobo, sub distritu Atabae, akontesementu tiru ba matebian Clementino Maupelo iha loron sabadu 5 de Abril 2008, informasaun ne'ebe kla'ak hetan katak akontesementu ne'e akontese wainhira ema ne'ebe halo atentadu atu ta'a forsa ida i depois forsa seluk responde ho kilat musan, iha parte seluk Leonitu Martins oan husi matebian ne'ebe hetan tiru husi forsa opersaun konjunta hateten katak esplikasaun ne'ebe sira dehan nia aman ta mosila ne'e la hatudu evedensia.

Operasaun konjunta ne'ebe kesi an ba estadu de sitiu foin mak halao fulan rua hamate ona ema sivil, la hatene se operasaun ne'e kontinua no estadu desitiu ne'e lao nafatin ema hira tan mak sei sai alvu "sala lirik". Esforsu makas husi komandu konjunta atu manan konfiansa husi populasaun no petisionariu maibe realidade ameasa ba populasaun existi iha terenu. Atetude membrus operasaun halibur iha terenu hetan reasaun makas husi membrus AMP ne'ebe uluk fo votus a favor atu hanaruk estadu de sitiu inkluis operasaun konjunta. Fernando Gusmao membru parlamento nasional husi AMP nian, ne'ebe hetan ameasa tiru husi membrus opersaun konjunta, ho lian makas iha parlamentu nasional reazen kontra atetude membrus operasaun konjunta ne'ebe halo hasoru nia wainhira halo viajen fila mai Dili iha loron sabdu 5/4.

Relasiona ho operasaun konjunta no hanaruk bebeik estadu de sitiu, antigu Primeiru Ministro Dr. Mari Alkatiri liu husi konfrensia imprensa ne'ebe halao iha nia residensia 7/4, husu estadu atu labele uza krimi hasoru Salsinha ho ninia grupu sira. "Hau hakarak hatete filafali, labele tiru mate ema ida. Lalika aproveita fali estadu de sitio para dehan atu oho ema. Salsinha nia forsa ne'e la vale buat ida. Nia forsa kiik. Sei Salsinha seidauk entrega-an mak politika mak sala laos tamba nia forsa ita laiha forsa. Se politika mak sala, ita rezolve uluk problema politika. Lalika tuir fali ema hodi oho ema. Lalika hakarak halai lalais atu kaer Salsinha antes Prezedenti da Republika fila husi Australia," afirma Mari Alkatiri.

Gastus Ba Operasaun Konjunta
Tuir dadus ne'ebe komandu konjunta fo sai katak, ba operasaun nee gasta ona osan barak. Isplika Paixao, osan hanesan imi hare, $ 427.000 kwaze 5 miliar osan Indonesia, situasaun obriga ita gasta osan ne'e, ita hotu hanoin katak grupo rebeldes tun lalais operasaun ne'e bele para, atu nune osan ne'e bele kanaliza fali ba servisu sosiais, ba ema kiak ou populasaun.

Osan ne'ebe gasta ba komandu konjunta osan boot, 10.000 dólar ba hahan lorloron ba forsa total 1041, Konbustivel $ 450,000 por dia, munisoes granada ne'ebe sira kaer se sira kaer hotu sira lori 300 munisoens, sira ne'ebe lansa granada lori granada 8, se sira tiru hotu dala ida folin $62,400, felizmente laiha buat ida tarutu. Equipamentu militar seluk hanesan kantil ita evaluia ba $ 6000 dolar, i material sekretariadu hamutuk $. 20.000 dolar.

Kolokasaun Forsa ba operasaun
Militares no polisia ne'ebe koloka iha terenu no nomeru ativu ne'ebe dadauk ne'e autorizadu atu halao opersaun hamutuk ema rihun rua atus rua resin rua (2202), husi F-FDTL hamutuk ema 686, PNTL 1500, sivil 16. Maibe foin uza deit metade 1041, F-FDTL 498, PNTL 527 sivil 16.

Alokasaun iha tereno, Iha komandu konjunto nia fatin 89, (FFDTL 40, PNTL 49). Tun ba iha tereno FFDTL 354, Polisia 209, iha postu sira koloka iha Dili hamutuk F-FDTL 41, PNTL 252, iha pos siguransa ba nai ulun sira F-FDTL 24, Polisia 17, PM iha Dili 43.

Atu suporta opersaun ne'e lao ho diak iha parte komunikasaun nian, Primeiro Ministro Xanana Gusmao foin dadauk hola emerjensia husi Surabaya, antena repetedores monta kuaze Timor laran tomak, falta Lospalos, Larigutu ho Oekuse, "e tanba ne'e ohin loron ami komesa bele kontaktu radio HT ne'e ba iha fatin hotu kuaze Timor Laran. Nia impaktu mak saida diminui pulsa, portante osan ne'e poupa fali iha radio komunikasaun". Katak Filomeno Paixao.

Hare husi numeru ne'ebe iha hatudu katak opersaun hasoru Gastao Salsinha hatun ho forsa maximu, maibe perguntas boot ida ne'ebe mosu, tan sa besik ona fulan rua no tempu determina ba dia 22 hanesan loron untimo, salsinha sedauk kaer. Se la kaer entaun estadu persiza atu gasta tan populasaun nia osan husi $450,000 ba beibeik.

No comments: