Grupu Haksesuk Kla'ak (Discussion Group)

Subscribe ba Kla'ak Online
Email:
Vizita grupu ne'e

08 April 2008

Deskonfia Governu AMP Involve Iha Atentadu 11/2

almerio ALVAREZ, zevonia VIEIRA
Bankada Fretilin iha Uma Fukun Parlamentu Nasional, Kuarta-feira 26/03 halao koferensia ba imprensa konaba rezolusaun Komisaun Inkeritu Internasional (KII) ba atentadu 11/2. Primeiru Ministru Xanana Gusmão hateten katak sei lori lai ba Konsellu Ministru hodi halo diskute. A final rezolusaun KII ne'e Parlamentu Nasional aprova tiha ona iha fulan ida liu ba. Karik governu AMP tauk, tanba rezultadu husi KII ne'e bele mos deskobre sai se los mak involve iha atentadu 11/2.

"Ami kestiona deklarasaun Primeiru Ministru Xanana Gusmão iha plenaria Parlamentu Nasional konaba implementasaun ba rezolusaun KII ne'ebe Parlamentu Nasional aprova tiha ona. Liu husi rezolusaun No. 9/2 maioria deputadu aprova rezolusaun KII. Primeiru Ministru Xanana Gusmão hateten mos katak KII so bele sai deit hanesan komplementu ba investigasaun ne'ebe oras ne'e daudaun halao hela husi FBI ho Polisia Federal Australia," katak Francisco Miranda Branco ba jornalista sira iha konferensia imprensa ne'ebe halao husi Fretilin iha sala bankada Fretilin nian Parlamentu Nasional Kuarta-feira 26/03 liu ba. Tuir Miranda katak, argumentu husi Primeiru Ministru Xanana Gusmão nian ne'e falta seriadade husi governu.

Membru Fretilin seluk hanesan Estanislau da Conceição Aleixo Maria da Silva mos kestiona deklarasaun Primeiru Ministru Xanana Gusmão nian konaba rezolusaun KII atu halo investigasaun klean konaba atentadu 11/2 ba iha Prezidente Ramos Horta. "Ida ne'e hatudu katak orgaun soberano ne'ebe aprova tiha ona rezolusaun KII husu ba governu atu implementa KII ba akontesementu 11/2. To'o agora ami seidauk haree governu ninia inisiativa rasik hateke ba ninia uma laran, hateke ba governu rasik konaba responsabilidade governu nian ne'e atu responsabiliza atentadu 11/2," hateten eiz Primeiru Ministru ne'e iha konferensia imprensa.

Justifikasaun ne'ebe hato'o husi Primeiru Ministru, Xanana Gusmão iha Parlamentu Nasional tuir Estanislau la konvense ezijensia Parlamentu Nasional. "La konvense tanba investigasaun ne'ebe agora halo husi Federal Bureau Internasional (FBI) no Australian Federal Police (AFP) ne'e espesial ba iha investigasaun kriminal. "Ami husu ne'e para atu halo investigasaun ba aspeitu hotu-hotu para haree mos kauza ne'ebe determina ba akontesementu 11/2. Ho nune'e publiku bele hatene lolos saida mak akontese iha 11/2. Para halo apuramentu de responsabilidade. Responsabilidade Nasoens Unidas nian ne'e to'o iha ne'ebe. Responsabilidade FSI nian ne'e to'o iha ne'ebe. Responsabilidade governu nian ne'e to'o iha ne'ebe," afirma Estanislao.

Estanislau haktuir katak, iha rai seluk mak akontesementu boot ida hanesan ne'e (atentadu ba Prezidente no Primeiru Ministru-red), sekretariu estado de defeza no sekretariu estado seguransa, demisaun kedas. "Maibe to'o agora ami seidauk haree medidas governu nian konaba ida ne'e. Ita nia povu hakarak hatene lolos saida mak akontese iha 11/2," hatutan Estanislau. Tanba ida ne'e mak Parlamentu Nasional nu'udar reprezentante povu nian, eziji governu atu implementa rezolusaun KII. "Ami hakarak hatene lolos tansa mak ate agora la implementa KII.

Justifikasaun ne'ebe mak PM, Xanana Gusmão foti, la konvense ami. Ne'e duni ami hakarak hato'o ami nia preukupasaun boot ida ba iha governu atu esklarese," hatutan Estanislau.
Preukupasaun atu halo investigasaun ba iha atentado 11/2 ba Prezidente da Republika ne'e laos deit mai husi partidu opozisaun no membru Parlamentu Nasional tomak. Tuir Estanislau katak Nasoens Unidas mos aseita atu harii KII. "Maibe to'o agora governu seidauk halo pasus para atu implementa KII ne'e," dehan nia.

Krizi 2006, ema hotu-hotu eziji para bolu KII mai iha Timor-Leste hodi halao investigasaun. "Ita hatene katak iha 2006 depois krizi mosu, halo kedas komisaun ona. Ema hotu-hotu konkorda KII iha 2006. Altura ne'e balun la iha governu, hotu-hotu konkorda. Agora nusa mak la halo tan komisaun ne'e. Tantu perguntas boot ida mak tansa mak fulan ida ona, maibe governu la kohi implementa KII," esplika Estanislau.

Kuandu reflete didiak krizi 2006 no atentado 11/2 ba iha Prezidente da Republika no Primeiru Ministru, bele dehan kazu boot liu ne'e mak atentadu 2008. Tanba iha atentadu atu halakon Prezidente da Republika nia vida. "Portante ida ne'e hakarak atu hatudu katak ita la iha koherensia. Ida ne'e mos hatudu katak ita hakarak bosok malu," afirma Estanislau iha konferensia imprensa ne'e.

Primeiru Ministru, Xanana Gusmão iha 25/03 ba Parlamentu Nasional mos hato'o ninia argumentu katak daudaun ne'e governu seidauk bok KII no sei falun metin rezolusaun KII husi Parlamentu Nasional ne'e, tanba kuandu krizi mosu iha 2006, KII ne'e la forte. Tanba ne'e mak Primeiru Ministru, Xanana Gusmão realsa katak governu estuda didiak lai rezolusaun ne'e. Fo lai oportunidade ba iha FBI ho AFP halo lai investigasaun. "Kuandu rezultadu husi FBI no AFP ne'e mak la fo rezultadu ida ke la forte, depois mak ita bolu KII," tenik Xanana Gusmão.

Responde konaba argumentu Primeiru Ministru nian, Francisco Miranda Branco iha konferensia imprensa ne'e hateten katak KII iha 2006 ne'e loke ona akuzasaun ida boot no sai iha media internasional konaba masakre iha Rai Kotu. Ida ne'e buat ida ke Timor-Leste presiza duni nakloke ba mundo atu halo investigasaun. Maibe ikus mai mundo tomak dizmete katak la iha masakre. Rezultadu husi KII ne'e, PM Mari Alkatiri ba tiha ona tribunal depois suspende, tanba la iha provas. Hanesan mos Ministro Interior, Rogerio Lobato. Sira seluk la ba tanba iha diskriminasaun iha implementasaun rekomendasaun sira ne'ebe husi KII hato'o ba iha Ministeriu Publiku," katak Branco hodi hatan argumentu Primeiru Ministru Xanana Gusmão nian katak KII iha 2006 ne'e la forte.

Komentariu konaba KII 2006 nian, Branco nia kolega, Jose Manuel husu Primeiru Ministru Xanana Gusmão atu lee didiak lai KII 2006. "Lee tiha didiak lai ba mak foin halo komparasaun ba ami nia ezijensia ba KII 2008 hodi investiga atentadu 11/2 ba Prezidente Jose Ramos Horta.
Perguntas boot ida husi publiku mak kuandu governu AMP la implementa KII 2008 ne'e parese iha buat ruma ke la lao los ona. "Hau deskonfia planu halo atentadu ba iha Prezidente Jose Manuel Ramos Horta iha 11/2 ne'e planu mai husi ema balun iha governu AMP nia laran karik," esplika Sergio Soares, ba kla'ak iha Balide Kuarta-feira foin lalais ne'e.

No comments: