Grupu Haksesuk Kla'ak (Discussion Group)

Subscribe ba Kla'ak Online
Email:
Vizita grupu ne'e

13 May 2008

Kla'ak Semanal Edisaun 13 (19 Abril 2008)

HALIRI

Regresu Furak, Progresu Nurak

17 Abril 2008. Liuron boot nebe tutan sidade Dili ho aeroporto Nicolau Lobato, Comoro, nakonu ho hakilar no haklalak haksolok husi emar Timor oan. Haksolok hodi simu fali ulun boot nasaun Timor nebe iha loron 66 nia laran lakon husi sira nia sorin. Prezidente Republika, Dr. José Manuel Ramos Horta.

Loron 66 hafoin halo tratamentu mediku intensivu iha Darwin, Australia, tan hetan kanek todan iha atentadu 11/02 husi grupu armadu Alfredo Reinado, povu Timor barak konsidera nia regresu nudar "resureisaun" ida. Tan ne'e, povu Timor tomak iha resan atu haklalak ho haksolok hodi simu nia nudar liurai, hanesan judeu sira haklalak haksolok simu Jesus tama sidade Jerusalem. Eventu bibliku nebe katoliku sira komemora tinan-tinan iha domingo Paixaun de Ramos.

Ramos Horta la'os Jesus nebe mate tiha, liu loron 3 moris hi'as. Ramos Horta, figura numeru 1 Estado Timor-Leste nebe besik atu mate tan kanek ku'ak 3 nebe nia hetan husi tiru grupu armadu iha Metiaut, 11 Fevereiru 2008. Maski nudar figura numeru 1, maibe sai alvu mamar ba grupu armadu Alfredo Reinado nian. Maski nudar Xefe Estado nebe povu mak hili, maibe Estado foin hakfodak minutu 30 hafoin nia hetan kanek. Maski nudar Prezidente Republika, maibe nasaun iha de'it kbiit atu soi nia ho ambulansia tuan, "terceira mão", ida.

Ita hotu haksolok tan Prezidente Ramos Horta fila mai Timor ho isin nebe saudavel, maski tenke enfrenta situasaun nebe kritiku tebes. Ita barak, liu-liu sira nebe fiar na'in, bele konsidera katak, ne'e hanesan grasa boot ida husi Maromak. Hanesan Prezidente Parlamento Nasional, Fernando "La Sama" de Araújo, hateten iha sesaun parlamentar hodi simu Prezidente Ramos Horta. Barak mos konfia katak, Laureado Nobel da Paz ne'e konsegue moris tan ema Timor tomak nia orasaun ba Maromak no hamulak ba uma-lulik Timor nian. Ita la nega buat sira ne'e. Ema ida mos, inklui Dr. Ramos Horta, mos la ignora.

Importante ba ita hotu, liu-liu ukun-na'in Estado RDTL sira, atu labele haluha faktor determinante seluk nebe kontribui ba intervensaun atu salva Prezidente Ramos Horta nia moris, hahu husi 11/02 dader to'o loron nebe nia fila mai Timor. Karik balun haluha, bele rona fali Prezidente Horta nia liafuan agradesimentu nebe nia fo sai dala 2 ka 3 ona ba publiku. Iha nia liafuan agradesimentu Prezidente Horta nunka haluha atu hato'o agradesimentu ba intervensaun "Primeiro Socorro" husi Guarda Nacional Republicana (GNR), Ekipa Mediku FSI nian iha Heli Port no mediku sira iha Royal Hospital Darwin, Australia. Faktor determinante seluk mak rezistensia fizika Dr. Ramos Horta nian rasik.

Estado Timor tenke hakerek, la'os de'it iha istoria, maibe tau mos iha hanoin loro-loron, kona ba ema no entidade sira nebe kontribui maka'as atu soi Prezidente nia moris. Ita labele hanesan ema han tohu: xupa nia ben midar, soe nia sarin. Ita labele repete hahalok "maupagador" nebe ita halo iha 19 de Maio 2002 kalan iha Tasi-Tolu, bainhira simu ukun husi ONU. Ita haluha no la fo fatin espesial ba maluk solidariedade internasional sira nebe durante tinan 24 nia laran suporta intransigentemente ita nia luta ba ukun-rasik-an.

Iha ita nia istoria, ita, liu-liu ukun-na'in Estado RDTL labele moe atu rekonyese sira nia sala. Sala nebe sira halo hasoru figura numeru 1 Estado Timor nian. Rekonyesimentu sala ne'e la'os halo hanesan ita ba konfesa sala ba padre sira, maibe tenke halo parallel ho esforsu no vontade politika atu hadi'a sistema no medida seguransa ba Xefe Estado.

La'os husik Xefe Estado la'o mesa-mesak, hela izoladu sem seguransa maxima. Mos la'os haruka ambulansia tuan (xukata, edit.) atu halo intervensaun hafoin 30 minutus prezidente hetan atake.
Prezidente Republika fila ona. Ita hotu haksolok. Ita bele dehan regresu Dr. Ramos Horta nian, regresu ida nebe furak tebes. Furak tan nia fila ho isin di'ak maski tenke liu husi krize nebe hamihis ita balun nia esperansa. Maski nune'e, ita mos tenke rekonyese katak, Prezidente Horta fila mesak. Nia la hit ho justisa, la hulan ho lia los mai. Progresu kona ba prosesu investigasaun atentadu 11/02 to'o agora seidauk iha rezultadu konkretu ida. Bele dehan progresu ne'e sei "nurak." Tan nurak hela ita barak mak lakohi ko'alia kona. Lakohi book. Dala ruma tan ta'uk atu namlaek tiha molok hetan funan.

Ita hein katak ho regresu "vitima numeru 1" husi atentadu 11/02 ne'e bele tulun orgaun estado nian nebe kompetente atu dudu prosesu buka lia los ne'e lais liu tan. Ita mos hein katak, Gastao Salsinha sei tama sidade Dili iha tempu badak ho kareta especial. La'os ho ambulansia tuan hanesan Dr. Ramos Horta iha 11/02. Se lae, ita hotu sei hakoi justisa. Bainhira justisa mate, dame difisil atu hetan fatin horik iha ita nia leet.

Vokabulariu: soi: selamatkan; tohu: tebu; sarin: sepah; intransigentemente: tanpa pamrih; xukata: besi tua; namlaek: layu; horik: menetap, tinggal



Indise

Kazu Guterres Hahu Hosi Ne'ebé?
Kazu Vise Primeiru Ministru Jose Luis Guterres hahu sai ba publiku iha fulan Fevereiru 2008 bainhira Bankada Fretilin levanta kazu uza osan estadu ba benefisiu pesoal iha plenaria Parlamentu Nasional. Bainhira kazu ne'e foti iha Parlamentu Nasional membru Parlamentu Nasional husu ba Bankada Fretilin atu hatudu faktus no provas.

Fretilin Husu Governu Demite Jose Luis Guterres
Bankada Fretilin iha loron 8 fulan Abril foti fila fali kazu Jose Luis Guterres iha Parlamentu Nasional, iha biban ne'e Fretilin mai ho provas ho evidensia.

Eiz Seminarista Ne'e Hetan Alegasaun Halo Korupsaun
Nia ema ida ne'ebe sempre kalma no La'os ema ne'ebe nervozu. Kuandu iha meeting press, sempre hatan perguntas jornalista sira nian ho kalma no nakonu ho atensaun. Jose Luis Guterres, hahu koñese no estuda letra abc la to'o primeira klase ba eskola iha Soibada. Ho ninia deviza privadu ukun ho dame no domin depois kontinua ninia estudu iha seminari Dare to'o deit quinto ano, mai fali Liceu, to'o iha 1974.

Estanislao da Silva: "Iha Salan Rua Ne'ebé Nia (Jose Luis Guterres) Halo"
Bankada Fretilin levanta kazu Vise Primeiru Ministru Jose Luis Guterres iha fulan Fevereiru maibe seidauk iha rezultadu, semana kotuk dala ida tan Fretilin levanta kazu ne'e ba publiku ho evidensia balun. Salan saida los mak Jose Luis Guterres halo bainhira asume kargu nudar Ministru Negosiu Estranjeiru? Tuir mai intervista jornalista kla'ak Nuno Rodriguez Tchailoro no Zevonia Vieira ho membru Parlamentu Nasional Estanislao da Silva ne'ebé uluk mos asumi kargu nudar Primeiru Ministru.

Lutu Metan ba Estado de Sítio
"Hau la haree iha estado de sítio, wainhira ema oho Prezidente Estadus Unidus, Jhon F. Kennedy. Hau mos la haree iha estado de sítio, wainhira bomba nakfera iha España ne'ebe rezulta ema barak mate. Iha tinan 1998, wainhira estudante sira hatun Prezidente Soeharto husi ninia kargo, laiha estado de sítio. Timor ne'e iha saida mak tenki iha estado de sítio? Atu kaer Salsinha deit mak tenki iha estado de sítio"? Mario Carrascalao husu.

Jose Brandão: "Tinan ne'e….kobertura ba 80 %, 3G, telefone publiku, internet ba eskola…."
Foin lalais Ministra Finansas Emilia Pires hasai deklarasaun katak fo prazu fulan 6 ba Timor Telecom atu hadia jestaun. Atu bele hatene liu tan signifikansia prazu fulan 6 ba Timor Telecom, Nuno Rodriguez Tchailoro dadalia ho Administrador Delegado Jose Brandão iha nia servisu fatin (11/4) atu hatene liu tan mos planu Timor Telecom ba oin. Kla'ak rasik koko atu intervista Ministra Finansas no Ministru Infrastutura maibe too dadalia ne'e hatun, ministru nain rua seidauk fo resposta atu koalia ho kla'ak too edisaun ne'e publika. Saida mak Timor Telecom sei halao iha tinan ne'e?

BOLIVIA: Konsulta gratuitu ba ema miliaun 11

CUBA: Segundu Prezidente Cuba depois de Revolusaun "Raúl Modesto Castro Ruz"
Mericio Akara relata kona-ba prosesu hili lider foun iha nasaun Cuba.

Populasaun Atauro Hetan Diskriminasaun Husi Governu Central
Atauro, rai ida nebe jeografikamente iha norte, husi kapital Dili, Timor Leste iha parte administrativa sub-distritu Atauro, distritu Dili. Ema barak konhese ilha Atauro nebe konhesidu ho ninian tasi nebe mak furak hodi dada turista lokal no estrangeiru sira ba paseiu iha fatin nee iha sabadu ho roo Nakroman.

Enerjia Alternativu Biogas husi karau nia Foer
Arsenio Pereira da Silva esplika oinsa dezenvolve bio gas husi karau nia foer.

Artista Timor, Indonesia no Australia Rejeita Sai Vitima
Angie Bexley hatete katak iha fulan dezembru 2006, artista hosi nasaun tolu servisu hamutuk hodi kria dialogu laos iha nasaun ida deit ba diferensia sosial, politika no realidade kultura liu hosi media pinta.

Labele Rona Banku Mundial, FMI no WTO
Molok baze de apoiu rahun iha tinan 1978, movimentu populares ho intereses popular forte tebtebes iha Timor-Leste. Indonesia harahun baze de apoiu, movimentu populares mos naksobu, ikus mai objetivu luta sai tiha deit duni militar Indonesia sai hosi Timor-Leste; movimentus populares mos too ohin loron la eziste.

Tesi ai Parapah kontra lei
Tesi ai Parapah ho kuantidade boot ne'e hahalok ida ne'ebe sei fo impaktu negativu ba ekolojiku Timor-Leste, tanba too ohin loron, faktus hatudu katak estragus iha area tasi ibun komesa seriu, husi tesi ai-parapah arbiru, soe foer lixu arbiru too estragus iha tasi laran hanesan kaer ikan ho soe bomba, no seluk tan.

Folin Foos Sae Bebeik, Rona Ami Nia Halerik
Folin foos iha merkadu sae ba beibeik, povu kontinua halerik tamba laiha ona kbiit atu sosa foos. Barak ne'ebé hanoin katak ho governu foun sasan sei sai baratu. Oinsa povu bain-bain nia haree konaba folin foos?

Matan Wen Horta Akompana Marxa ba Paz
Hanoin hetan loron 11 Fevereiru (11/F-red), imajinasaun ita nian la ba iha buat seluk. Prezidente da Republika, Jose Ramos Horta hetan tiru no kanek. Alfredo Reinado hamutuk ho ninia membru Leopoldinho mate kedas iha Prezidente da Republika ninia rezidensia.

LIA MENON

"Lian los mak justiça, dalan los mak demokrasia"
Uluk nanain, atu hatoó ami nia lia fuan ruma, ami hotu nia hakuak manas ba maubere ho buibere sira hotu nebe oras neé halao serviço ida nebe folin tebes ba justiça no demokrasia iha ita rain timor-lorosae. Ami hotu iha neé ksolok tebes wainhira hare maubere ho buibere nia esforço atu haklaken lia los ba mundo tomak.

Ami mos iha neé preocupa tebes ho situação nebe mak acontece iha ita nia rai laran, sinais oioin deit maka mosu. Ami mos iha grupo ida nebe hanaran an: Fórum Académico da Fretilin de Coimbra (F.A.F.C), ami iha direcção ida, ami nia actividade aposta liu ba oinsa ami bele buka halo hamutuk juventude fretilin sira nebe oras neé estuda iha Portugal, nomos halibur hamutuk oinsa bele fo ideia ba malu atu hasoru desafios boot nebe Fretilin no povo timor tomak hasoru.

Husi dalan ida neé, ami hakarak halao serviço hamutuk ho camaradas no buiberes sira, ita hamutuk, sei manan luta foun ida neé. Tamba ita hotu hatene katak; "Lian los mak justiça, dalan los mak demokrasia" lia fuan neé mak matebian sira nebe mate ba rai timor hanorin ita hotu, no ohin loron ita hotu hatene katak Fretilin mak defende lian no dalan ida neé.

Mak neé lai, ami hotu iha neé hein camaradas no buiberes sira nia resposta. Obrigado ba camarada no buibere sira nia atenção. Camarada de sempre!

Coimbra, 12 de Abril de 2008

António Guterres
Coordenador-Geral de F.A.F.C
Contacto:
Tlm. (+351)963259077
faf-coimbra(a)hotmail.com
faf-coimbra.bloqspot.com

“Aku baca liputan beras minggu ini, menarik & berani. Aku salut, Keep Fire Kla’ak.” (7336xxx).

Redasaun kla’ak: terima kasih.

“Selamat, Jornal kla’ak semakin maju bobotnya dalam beberapa aspek, salut deh.
(+614330303xx)

Redasaun kla’ak: Terima Kasih, kla’ak akan terus berbenah diri dalam memberikan informasi kepada pembaca.

Download
Kla'ak Semanal
Edisaun 13, 19 Abril 2008 - download (2.7MB)

No comments: