Folin Foos Sae Bebeik, Rona Ami Nia Halerik

nico zecoro SANTOS
Folin foos iha merkadu sae ba beibeik, povu kontinua halerik tamba laiha ona kbiit atu sosa foos. Barak ne'ebé hanoin katak ho governu foun sasan sei sai baratu. Oinsa povu bain-bain nia haree konaba folin foos?

"Foos ho nia apalidu folin sae, hanesan naran ida nebe sokata no sin ona iha povu nasaun nee nia tilun nomos ho apalidu ida nee, governu AMP hakarak atu sarani apalidu nee hanesan prezente boot ba povu kiik sira. Povo kiik sira nebe moris iha risku ekonomia minoria," tenik Sr. Avilha Borges. Realidade hatudu katak povu iha rai nebe luan atu uza hodi kuda ai han nebe bele fo valorizasaun boot ba nasaun nomos bele resposta rasik nesesidade povu hotu. Nomos bele halo esportasaun, sei la importa fali aihan mai hosi rai liur hanesan akontese dadauk nebe ita hotu haree, hatene no sente rasik nia fatores negativu nebe boot liu ba povu nia moris. Povu maka sei sai nafatin vitima ba bebeik.

Avilha Borges hatutan ba kla'ak iha ninia hela fatin Fatuhada: "Hau rasik la konkorda ho foos folin nebe sae makaas tamba ita hotu hatene katak povu kiik agora maioria laiha servisu. Sira nebe servisu nudar security, dasa rai, sira nia salariu nee la permite atu bele hola saida deit maka sira hakarak, hanesan iha ekonomia koalia katak kebutuhan itu bermacam-macam (nesesidade nee oinoin,red) portantu ema la presiza deit han foos maibe ema iha nesesidade seluktan hanesan uma, edukasaun, saude nebe diak, ou buat nebe sai hanesan nesesidade ba ema ida-idak ninian problema ekonomia iha moris loron-loron.

Sr. Avilha mos husu ba governu AMP atu labele hatoman an ho kondisaun nebe gosta importa ai-han mai husi rai liur. Lakohi hare ba ita nia produtu lokal nebe ita nia povo rasik iha. Povo iha rai barak, luan no buras maibe husik sai izoladu deit, antaun governu tenke toma kondisaun diak ba ita nia agrikultores sira, fo hanorin sira konaba oinsa kuda ai han ida nebe diak no tenke hare ida nee sai hanesan problema baziku laos problema bain-bain.

Sra. Laura Belo hanesan povo kiik ida nebe tur iha Bidau Lecidere hatutan ba kla'ak iha nia hela-fatin katak nia rasik la aseita ho foos nia folin nebe sae makas. Governu la haree ba kotuk katak ekonomia povo kiik nian maioria fraku. Oinsa ami bele sosa foos atu sustenta ami nia familia, satan ami laiha servisu. Depois ita halo komparasaun ho funsionariu ETTA sira simu osan no foos antaun ami nudar povu kiik ami hetan fali saida. Iha parte seluk, Sra. Laura Belo mos hatutan ba jornalista kla'ak iha ninia tur fatin Bidau Lesidere katak," Husu liuliu ba governu atu hatun foos nia folin no buka dalan oinsa atu povu kiik sira nee bele dada iis uituan. Tamba laos governu maka buka osan fo ba povu maibe povo rasik dezenraska tun sae hodi hetan netik dolar 1 ou 2 ba sosa foos. Povu ninia osan barak nebe mai husi nia riku soin maibe osan nebe sai hanesan povo ninian, sira gasta lahare ba kotuk katak loron ikus sei iha problema. Presiza duni atu governu tau matan ba buat hirak nee, no labele tan kastigu bebeik povu ho manobra politiku, iha kraik povu terus hela maibe sira toba, han, sae kareta diak. Sira karik lahatene buat nebe sira uza, ida nee povu ninian no sira haluha buat balun katak sira tur iha leten atu hare povo nebe terus laos kastigu fali povu.

"Ita dehan Fretilin ladiak mais uluk foos folin sei menus, agora AMP ukun sai at liutan. Governu hatun hasae fos ninia folin konforme sira nia hakarak. Nunka haree ba sira nia okos katak ema iha kraik nee ninia moris oinsa, ida nee maka demokrasia ka demokrasia nee ba imi deit karik"? hatutan Laura Belo.

Nudar Profesores, Filipe Mascarinhas mos tenik: "Kona ba foos folin nebe sae nee, tamba ita henesan nasaun ida nebe foin maka ukun an, ida nee konsekuensia ba ita atu bele simu. Maibe iha parte seluk governu tenke tau matan ba problema hirak nee. Laos tur deit, maibe tur iha leten para atu tau matan ba povu kiik sira nebe presiza tulun".